Dünya mətbəxi mi yerli mətbəx mi?-Tahir Əmiraslanov

“Mətbəx” termini ən çox müəyyən bir mədəniyyətlə eyniləşdirilən xarakterik yemək üsulları və adətləri deməkdir. Dünyanın mətbəxləri istifadə olunan maddələr, fərqli iqlim və ekosistemlər, yemək üsulları, ənənələri və mədəni cəhətləri ilə bir-birindən fərqlənə bilər. Yerli yemək adətləri və ənənələri və istifadə olunan maddələr tez-tez müəyyən bir coğrafi bölgəyə aiddir  və yerli mətbəxlər tez-tez gəldikləri bölgənin coğrafi adı ilə adlandırılır. Son əsrdə qida maddələrinin qorunması, saxlanması, istehsalı və göndərilməsində nəzərə çarpacaq irəliləyişlər olmuşdur  və bu gün bir çox ölkə, şəhər və bölgə öz ənənəvi mətbəxlərinə, eləcə də dünya mətbəxlərinə çıxış əldə edir.

Mətbəx- təkcə xörəklər , onların hazırlanma texnologiyasının üsulları deyil, həm də maddi mədəniyyətin əsas hissəsidir.

Beynəlxalq mətbəx anlayışı yerli mətbəx anlayışı ilə qarışdırılır.

Yerli mətbəx bölgəyə görə dəyişən milli, regional və yerli yemək və ləzzət üsullarını təsvir edir.

Ancaq bu tərif dünya mətbəxini təsvir etmək üçün kifayət deyil. Çünki beynəlxalq mətbəxin tərifinin yerli mətbəxin adi tərifinə daxil edilməsi bütün regional mətbəxləri beynəlxalq mətbəxin tərifinə yerləşdirir, bu halda beynəlxalq mətbəxin tərifi yox olur.

Beynəlxalq mətbəxdən danışarkən, ilk növbədə, bütün dünyada məşhur və istehlak edilə bilən rustik mətbəxlər ağla gəlir.

Buna əsaslanaraq, dünya mətbəxinin tərifi, yerli kulinariya ləzzətlərinin hər ölkədə və ya qitədə yaşayan insanlar tərəfindən ümumi bir dad hissi ilə beynəlxalq səviyyədə istehlak edilə və saxlanıla biləcəyi kulinariya ləzzətləri kimi tərtib edilə bilər.

Çin restoranları, Yaponiyanın ənənəvi Suşi restoranları, İtalyan pizzaları və argentinalı Biff restoranları, Hindistan ləzzətləri, İndoneziya yeməkləri  dünyanın müxtəlif xalqları tərəfindən populyar və istehlak edilən dünya mətbəxinin yemək və ləzzətlərinə nümunədir.

Bu mövzuda danışarkən bir sual ortaya çıxır.Dünya mətbəxi mi yerli mətbəx mi? Insanlar tərəfindən hansına daha çox üstünlük verilir. Müasir mətbəxin bu qədər inkişaf etməsinin səbəbi nələrdir? Bu kimi sualları cavablandırmaq üçün Azərbaycan Milli Kulinariya Mərkəzinin baş direktoru Tahir Əmiraslanovdan aldığımız açığlamanı sizə təqdim edirik.

Əksəriyyət daha çox ənənəvi mətbəxə üstünlük verir, amma müasir mətbəx də irəliləyir.Müasir mətbəxin irəliləməsinə səbəblər;
– çox güclü reklam və piar.
-müasir mətbəxin şık , prestij göstərimi.
– restoratorların , aşpazların və müştərilərin milli mətbəxi bilməmələri.
– Milli mətbəx əvəzinə yad mətbəxlərin tədrisi və təbliğı.
-əhalimizin böyük bir hissəsinin dambatlığı, özünü çağdaş göstərməsi
– Otel, restoran işlədən xaricilərin təsiri.
-kiçik , amma imkanlı bir qrupun milli olan hər şeyə nifrəti
– digər bir qrupun bu nifrəti stimullaşdırıb , xalqa qarşı yönəltməsi.
-bəzi ideoçaqların Xalqın düşüncəsinə, şuuruna təcavüzü.

Nigar Əkbərova